Một số bài thuốc cổ phương điều trị rối loạn lipid máu theo y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền điều trị chứng đàm thấp chính là một biện pháp điều trị chứng rối loạn chuyển hóa lipid máu.

Tuệ Tĩnh nói: “Phép chữa đàm phải theo từ gốc vì đàm do nhiều nguyên nhân sinh ra”, như vậy chữa bệnh phải điều trị tận gốc, dựa vào nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh gây đàm chứ không phải chữa đàm chỉ trừ đàm.

Trong Y trung quan kiện, Hải Thượng Lãn Ông viết “chữa đàm phải điều hòa khí trước và khí thuận thì đàm tự tiêu”, trong trị đàm không nhất thiết phải vét sạch đàm đi vì đàm vốn có sẵn từ lúc sinh và cũng là một vật thể để nuôi sống nữa, có nghĩa là khi điều trị chỉ loại bỏ phần đàm dư thừa.

Dùng thuốc đông y điều trị đàm gồm các pháp: Hóa đàm, tiêu đàm và điều đàm.

• Bệnh nhẹ dùng hóa, bệnh nặng dùng tiêu, đàm ở một chỗ không ra thì phải dùng thuốc điều đàm.
• Phép hóa đàm chủ yếu chữa nguyên nhân sinh ra đàm và làm cho đàm tự hết, khi điều trị hóa đàm vừa đồng thời phải kết hợp kiện tỳ, hòa vị.
• Phép tiêu đàm và điều đàm: là buộc đàm phải bài trừ ra ngoài, hai phép này có tác dụng khắc phạt, dùng nhiều sẽ tổn thương nguyên khí.

Vì đàm ở bệnh rối loạn chuyển hóa lipid máu là vô hình, lưu hành và ứ đọng ở huyết mạch nên chỉ dùng phép hóa đàm để điều trị nguyên nhân sinh đàm, làm cho đàm tự hết chứ không dùng phép tiêu đàm và điều đàm.

Theo các tài liệu về các bài thuốc cổ phương, tùy theo từng loại thấp đàm, táo đàm, nhiệt đàm, hàn đàm, phong đàm mà có pháp điều trị tương ứng là: 

Táo thấp hóa đàm: dùng bài Nhị trần thang. 

• Bán hạ 8-12g
• Trần bì 8-12g
• Cam thảo 4g
• Phục linh 12g

Cách dùng: Sắc uống.

Nhuận táo hóa đàm: dùng bài Bối mẫu qua lâu tán.

• Bối mẫu 6 - 10g
• Thiên hoa phấn 8 - 12g
• Quất hồng 8 - 12g
• Qua lâu 8 - 10g
• Bạch linh 8 - 12g
• Cát cánh 8 - 12g

Cách dùng: sắc nước uống.

Thanh nhiệt hóa đàm: dùng bài Thanh khí hóa đàm hoàn.

• Qua lâu nhân
• Trần bì 40g
• Hoàng cầm 40g
• Hạnh nhân 40g
• Chỉ thực 40g
• Phục linh 40g
• Đởm nam tinh 60g
• Bán hạ chế 60g

Cách dùng: Làm hoàn bằng nước cốt gừng, mỗi lần uống 6g bằng nước ấm.

Trừ hàn hóa đàm: dùng bài Lý trung hoàn.

• Đảng sâm 120g
• Can khương 120g
• Chích thảo 120g
• Bạch truật 120g

Cách dùng: Tất cả tán bột mịn dùng mật luyện thành hoàn mỗi lần uống 8 - 16g, ngày uống 3 lần.

Chỉ khái hoá đàm sơ phong giải biểu (ngoại phong): dùng bài Chỉ thấu tán.

• Kinh giới 8 - 12g
• Tử uyển 8 - 12g
• Bạch tiền 8 - 12g
• Cát cánh 8 - 12g
• Bách bộ 8 - 12g
• Trần bì 6 - 8g
• Cam thảo 4g

Cách dùng: Tất cả tán bột, mỗi lần uống 8 - 12g với nước sôi để nguội, sau bữa ăn và trước lúc ngủ. Trường hợp ngoại cảm phong hàn uống với nước Gừng tươi. Có thể sắc nước uống.

Kiện tỳ trừ thấp hóa đàm tức phong (nội phong): dùng bài Bán hạ bạch truật thiên ma thang.

• Bán hạ chế 6 - 8g
• Bạch linh 8 -12g
• Bạch truật 8 - 12g
• Thiên ma 6 - 8g
• Quất hồng 6 - 8g
• Cam thảo 2 - 4g

Cách dùng: cho thêm Gừng tươi 2 lát, Táo 2 quả sắc nước uống.

Lưu ý: với mỗi bệnh cảnh lâm sàng khác nhau chúng ta sẽ gia giảm các vị thuốc, cũng như cân nhắc liều lượng phù hợp.